Ciemna strona reguły wzajemności. Jak chronić się przed manipulacją?

by red

Reguła wzajemności jest widoczna w każdym społeczeństwie na całym świecie. Jest to jedna z podstawowych form kontaktów międzyludzkich. Chociaż jest tak dobrze znana, to ludzie często wpadają w jej pułapkę. Czym jest reguła wzajemności i jak nie dać się zmanipulować?

Reguła wzajemności

Określana jest również zasadą wzajemności, a jej działanie jest bardzo proste. Jej poczucie ma niemal każdy człowiek, który został czymś obdarowany lub wobec którego zrobiło się coś miłego, lub dobrego. Może to być na przykład otrzymanie butelki wody w gorący dzień, pomoc w odnalezieniu drogi w mieście czy inna forma wyświadczenia przysługi. Ważne przy tym jest, że nie musi to być pomoc potrzebna ani oczekiwana.

Tym sposobem powstaje poczucie zobowiązania wobec osoby, która coś podarowała lub w czymś pomogła. Nawet jeśli nie miało to większego znaczenia, a było tylko miłym gestem. W niektórych przypadkach to uczucie wymyka się spod kontroli i prowadzi do konieczności odwdzięczenia się niezależnie od warunków i ceny.

Reguła wzajemności jako narzędzie manipulacji

W wielu sytuacjach zasadę wzajemności można wykorzystać do własnych celów. Oferując coś drugiej osobie, można nie traktować tego jako straty, a bardziej na zasadach inwestycji.

Na przykład, jeśli w biurze lub na wycieczce grupowej podaruje się spragnionej osobie butelkę wody, to można mieć pewność, że ta osoba będzie chciała się w jakiś sposób odwdzięczyć. Jest również duże prawdopodobieństwo, że zwrotna odpowiedź będzie znacznie więcej warta od tej butelki wody.

Ciekawy eksperyment przeprowadził Dennis Regan w latach 70. XX wieku. Podzielił ludzi na dwie grupy, których zadaniem było ocenianie dzieł sztuki. Do pierwszej grupy przyszedł asystent Dennisa Regana i oferował uczestnikom badania butelkę coca-coli. Druga grupa pozostała grupą kontrolną, w której podobna sytuacja nie miała miejsca.

Pod koniec eksperymentu asystent odwiedził obie grupy z informacją, że sprzedaje losy na loterię i poszukuje chętnych do zakupu. Osoby obdarowane wcześniej napojem z wielką chęcią kupiły po kilka losów, a ich wartość nawet kilkukrotnie przekraczała cenę butelki napoju. W drugiej grupie wiele osób zrezygnowało z zakupu, a nikt nie kupił więcej niż 2 losów.

Wynik tego eksperymentu jest jednoznaczny. Nawet niechciana i drobna usługa bez większego znaczenia budzi w człowieku silną potrzebę odwdzięczenia się. Jednocześnie umożliwia manipulowanie ludźmi i ich naturalnymi instynktami.

Jak chronić się przed manipulacją?

Przede wszystkim trzeba pamiętać, że otrzymanie od kogoś prezentu lub usługi nie zawsze jest próbą manipulacji. Czasem jest to czysto bezinteresowny gest. Warto jednak mieć oczy szeroko otwarte i zwracać uwagę na istotne szczegóły:
ucisk w żołądku — nawet jeśli świadomie się tego nie czuje, to organizm doskonale wie, kiedy jest do czegoś przymuszany. Uczucie ucisku w żołądku podczas bycia namawianym do czegoś lub w momencie przyjmowania podarunku wskazuje na dyskomfort i jest ostrzeżeniem. Warto się posłuchać tego instynktu i grzecznie odmówić.
wartość przysługi — czasem podarunek lub przysługa może być naprawdę wiele warta i pomocna, ale również powodować kłopot osobie, która ją oferuje. W takiej sytuacji ryzyko próby manipulacji jest wysokie i nie powinno czuć się potrzeby odwdzięczenia. Najlepiej również jest odmówić.
podejście do przysług — żadna przysługa nie jest zobowiązaniem. Należy patrzeć na nie obiektywnie, realnie wycenić ich wartość, a także samodzielnie zdecydować, czy zostaną one przyjęte.
spełnianie niewielkich próśb — ten sposób działa lawinowo. Jeśli zgodzi się na realizację jednej drobnej prośby, to można spodziewać się, że niedługo pojawią się kolejne. Mogą być przy tym coraz większe. Lepiej jak najszybciej uciąć ten proceder, ponieważ odmowa z czasem staje się coraz trudniejsza.

You may also like